Licencje CC (Creative Commons)

Licencje Creative Commons (CC) to zestaw standardowych licencji, które pozwalają twórcom udostępniać swoje dzieła z różnymi poziomami ochrony praw autorskich. Twórcy mogą wybrać jedną z kilku opcji, które precyzują, w jaki sposób inni mogą korzystać z ich utworów.

Licencje te opierają się na czterech podstawowych warunkach, które można łączyć w różnych konfiguracjach.

Pierwszym z nich jest Attribution (BY), czyli uznanie autorstwa. Każdy, kto korzysta z utworu, musi podać nazwisko autora (lub pseudonim), wskazać źródło i licencję, na której dzieło zostało udostępnione. Jest to podstawowy element wszystkich licencji CC.

Kolejny warunek to ShareAlike (SA) – "na tych samych warunkach", który wymaga, by wszelkie utwory pochodne były udostępniane na tej samej licencji co oryginał.

Następnie mamy NonCommercial (NC), czyli zakaz użycia komercyjnego, który pozwala korzystać z dzieła tylko w celach niekomercyjnych.

Ostatnim warunkiem jest NoDerivatives (ND) – zakaz tworzenia utworów zależnych, co oznacza, że dzieło można kopiować i rozpowszechniać wyłącznie w oryginalnej formie.

Na podstawie tych czterech warunków stworzono sześć głównych typów licencji Creative Commons.

Pierwszą z nich jest CC BY (Uznanie autorstwa), najbardziej otwarta licencja, która pozwala na kopiowanie, modyfikowanie, dystrybucję i wykorzystywanie dzieła w dowolny sposób, także komercyjny, pod warunkiem uznania autorstwa.

Kolejną jest CC BY-SA (Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach), która również umożliwia swobodną dystrybucję i modyfikację, ale wymaga, by utwory pochodne były udostępniane na tej samej licencji.

Następna to CC BY-NC (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne), która pozwala na kopiowanie, modyfikowanie i rozpowszechnianie dzieła tylko w celach niekomercyjnych.

Rozwinięciem tej licencji jest CC BY-NC-SA (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach), która dodaje wymóg, by utwory pochodne były rozpowszechniane na tej samej licencji, co oryginał.

Licencja CC BY-ND (Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych) pozwala natomiast na kopiowanie i rozpowszechnianie dzieła, także komercyjnie, ale nie zezwala na jego modyfikację.

Najbardziej restrykcyjna licencja to CC BY-NC-ND (Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych), która dopuszcza jedynie kopiowanie i udostępnianie dzieła w jego oryginalnej formie, w celach niekomercyjnych i pod warunkiem uznania autorstwa.

Dodatkową opcją w ramach Creative Commons jest CC0 (Public Domain Dedication), która pozwala twórcy zrzekać się wszelkich praw autorskich, wprowadzając dzieło do domeny publicznej. Dzięki temu każdy może korzystać z utworu bez ograniczeń, nawet w celach komercyjnych, bez konieczności podawania autora.

Licencje Creative Commons mają wiele zalet. Są elastyczne, pozwalając twórcom wybrać licencję najlepiej odpowiadającą ich celom, czy to otwartość, czy ochrona przed komercjalizacją. Mają globalny zasięg, są łatwe do zrozumienia i intuicyjne w użyciu zarówno dla twórców, jak i użytkowników. To potężne narzędzie dla twórców, którzy chcą dzielić się swoimi dziełami, promować otwartość i rozwój innowacji, jednocześnie chroniąc swoje prawa. Ważne jest jednak, by dokładnie sprawdzić warunki licencji przed użyciem materiałów udostępnionych na zasadach Creative Commons.